Masyarakat majmuk atau yang sering disebut sebagai masyarakat majmuk adalah masyarakat yang mempunyai unsur kehidupan yang berbeza. Masyarakat majmuk mempunyai asal usul, adat resam, latar belakang dan budaya yang berbeza.
Pendek kata, masyarakat majmuk berjalan seiring, seperti juga dengan sistem kehidupan masing-masing. Kehidupan masyarakat majmuk dapat dilihat di Indonesia yang mempunyai kepelbagaian suku, agama, ras dan antar golongan.
Walaupun hidup bersama, masyarakat pluralistik tidak homogen kerana perbezaan yang melampau. Malah, ketiadaan asas persefahaman bersama boleh berlaku dalam masyarakat majmuk. Masyarakat majmuk atau berbilang budaya boleh terbentuk kerana pelbagai faktor.
Di Indonesia, disebabkan faktor sejarah Indonesia yang mempunyai kepelbagaian budaya, maka berlakulah masyarakat pluralistik. Selain itu, pengaruh budaya asing menyebabkan beberapa unsur tersebut kekal di Indonesia.
Oleh itu, unsur perbezaan budaya yang berbeza boleh membentuk masyarakat majmuk di sesebuah wilayah. Jadi apakah ciri-ciri masyarakat majmuk?
Ciri-ciri masyarakat campuran
Dengan kehidupan yang berbeza, masyarakat majmuk mempunyai ciri-ciri tertentu. Ciri-ciri ini dikategorikan kepada aspek yang berbeza. Ia bermula daripada perpecahan kumpulan sosial sehinggalah kepada konflik dalam kehidupan masyarakat majmuk. Menurut ahli sosiologi Pierre L. Van den Berghe, di bawah adalah ciri-ciri masyarakat majmuk.
- Pembahagian kumpulan sosial
Masyarakat majmuk boleh mengalami pembahagian kumpulan sosial dengan budaya yang berbeza. Walau bagaimanapun, pembahagian kumpulan sosial ini boleh memberi kesan berikut:
- Primitivisme bermaksud kebanggaan yang keterlaluan terhadap kumpulan seseorang kerana perpecahan kumpulan dalam kehidupan bermasyarakat.
- Etnosentrisme, yang menganggap kumpulan sosial lain lebih rendah daripada kumpulan sendiri.
- Stereotaip etnik, iaitu timbulnya pandangan negatif terhadap sesuatu kumpulan akibat perpecahan.
Contoh pembahagian kumpulan sosial ini dapat dilihat daripada kumpulan etnik yang berbeza di Indonesia. Contohnya, Pulau Jawa didiami oleh suku Jawa, Sandan dan Madura. Ketiga-tiga mereka tinggal bersama, tetapi dengan adat mereka sendiri.
- Mempunyai struktur sosial yang terbahagi
Struktur yang wujud dalam kehidupan bermasyarakat jelas berbeza kerana kepelbagaian kelompok. Perbezaan struktur masyarakat dapat dilihat daripada kemunculan institusi sosial yang tidak saling melengkapi atau tidak saling melengkapi.
Sebagai contoh, institusi agama di Indonesia yang merangkumi beberapa agama tentunya mempunyai struktur yang berbeza. Institusi agama di Indonesia tidak saling melengkapi kerana undang-undang yang diterapkan dalam satu agama berbeza dengan agama lain.
Sudah tentu institusi agama Islam mempunyai peraturan yang berbeza dengan institusi agama Kristian. Namun, kedua-duanya masih fokus pada satu perkara iaitu agama.
- Kurang muafakat atau sebulat suara dalam masyarakat
Kepelbagaian yang wujud dalam masyarakat majmuk boleh menyukarkan untuk mencapai kata sepakat atau persetujuan dalam sesuatu perbincangan.
Dalam masyarakat majmuk, perbezaan pendapat mungkin berlaku. Perbezaan latar belakang setiap kumpulan juga menjadi punca perselisihan faham antara satu sama lain.
Oleh itu, terlalu ramai ketua dalam masyarakat majmuk menyukarkan jalan tengah kesepakatan semasa perbahasan. Membangunkan perjanjian kolektif semakin sukar. Jadi, bagaimana untuk mencapai kata sepakat dalam masyarakat majmuk?
Berikut adalah beberapa prinsip yang boleh diikuti untuk mencapai kata sepakat:
- Setiap orang diberi kebebasan dan hak untuk menyatakan pendapat mereka melalui perundingan.
- Pendapat yang dinyatakan oleh mana-mana peserta dalam perbincangan dengan alasan yang munasabah.
- Pendapat disampaikan dengan niat yang baik untuk mencapai kata sepakat dan untuk kebaikan umum.
- Mengulas dilakukan dengan etika dan kesopanan.
- Apabila berunding, lebih baik mengutamakan persamaan dan kepentingan bersama daripada ego masing-masing.
- Terdedah kepada konflik
Dalam kehidupan bermasyarakat, konflik tidak dapat dinafikan. Lebih-lebih lagi dalam masyarakat majmuk, mesti ada perbezaan yang boleh menimbulkan konflik.
Konflik yang berlaku juga berbeza, ia boleh menjadi konflik antara individu kepada konflik antara kumpulan. Biasanya ini disebabkan oleh sikap tidak bertoleransi antara satu sama lain, baik antara individu mahupun antara kumpulan.
- Pertumbuhan integrasi sosial akibat paksaan dan kebergantungan
Integrasi sosial sangat mungkin dalam kehidupan masyarakat majmuk. Kerana orang dari budaya yang berbeza akan bergantung antara satu sama lain.
Walau bagaimanapun, integrasi sosial biasanya berkembang disebabkan oleh paksaan ekstrinsik atau kumpulan luar. Contoh integrasi sosial yang paksaan ialah pengenaan undang-undang anti diskriminasi dalam penggunaan kemudahan awam.
Selain integrasi sosial, masyarakat majmuk saling bergantung dari segi ekonomi. Sudah tentu, setiap orang memerlukan pekerjaan untuk kehidupan seharian. Oleh itu, manusia hendaklah mengikut peraturan yang ada dalam kehidupan masyarakat.
Ini dilakukan untuk memenuhi keperluan ekonomi. Oleh itu, dapat disimpulkan bahawa kehidupan masyarakat majmuk bergantung antara satu sama lain dalam memenuhi keperluan ekonomi.
- Penguasaan ekonomi, politik dan sosiobudaya
Kemunculan penguasaan dalam bidang ekonomi, politik dan sosiobudaya mesti berlaku dalam kehidupan masyarakat majmuk.
Dengan budaya yang berbeza, akan ada satu kumpulan yang mempunyai kuasa tersendiri untuk memerintah kumpulan yang lain.
Ini menjadi dominasi yang muncul dalam masyarakat majmuk. Golongan yang tidak berkuasa pun mesti mengikut jalan golongan yang berkuasa kuasa Lagi.
