Bumi mempunyai permukaan yang tidak rata, gunung, gunung, tanah tinggi dan tanah adalah contoh bentuk muka bumi. Permukaan bumi terbentuk dan sering mengalami perubahan akibat aktiviti geologi.
Daya endogen dan daya eksogen adalah punca bentuk permukaan bumi tidak sekata, kerana dua tekanan geomorfik utama menyebabkan pergerakan bumi, yang membentuk bentuk permukaan bumi yang berbeza.
Tenaga endogen ialah tenaga yang datang dari dalam bumi, manakala tenaga eksogen ialah tenaga yang datang dari luar bumi. Tenaga endogen memainkan peranan yang besar dalam membentuk permukaan bumi, sumber tenaga boleh dari perut bumi, boleh dari kerak bumi, mantel bumi dan juga teras bumi.
Tenaga endogen berkait rapat dengan aktiviti di dalam perut bumi, sumber tenaganya ialah magma di dalam bumi. Pergerakan tenaga endogen ini akan menyebabkan gunung berapi, aktiviti tektonik dan aktiviti seismik.
Daripada aktiviti yang disebabkan oleh kuasa endogen ini, plat bumi bergerak, dan pergerakan plat bumi inilah yang membentuk benua dalam bentuk bumi masa kini.
Daya endogen yang berlaku boleh menyebabkan tekanan menegak atau mendatar, tekanan menegak mewujudkan rabung di permukaan Bumi manakala tekanan mendatar mewujudkan lipatan, sesar pada lapisan litosfera yang sesar serta Membentuk rekahan.
Daya endogen yang berlaku kebanyakannya dialami oleh negara di rantau ini bulatan apiSeperti Indonesia. Walaupun ia dikatakan sebagai daya pembentuk, dalam erti kata membentuk bentuk permukaan bumi, tidak jarang kuasa endogen juga mempunyai kesan yang merosakkan kepada kehidupan dan kediaman manusia.
Apakah jenis tenaga endogen yang dibuang ke bumi, supaya bumi mempunyai bentuk muka yang berbeza? Berikut adalah penjelasannya.
tektonisme
Jenis tenaga endogen yang pertama ialah tektonik, iaitu tenaga dari dalam bumi yang menyebabkan perubahan bentuk dan lokasi kerak bumi.
Tektonisme ialah daya dari dalam Bumi yang menyebabkan anjakan (displacement) atau ubah bentuk (deformation) dalam kerak bumi. Terdapat 3 jenis pergerakan tektonik plat, iaitu:
- Pergerakan konvergen: Ia adalah sejenis pergerakan tektonik yang menyebabkan gunung berapi dan pembentukan gunung.
- Pergerakan mencapah: lekukan atau lembah dan patah tercipta di mana perbezaan berlaku.
- Pergerakan transformasi: pergerakan yang menyebabkan gempa bumi kecil dan mengubah sesar.
Ketiga-tiga jenis pergerakan tektonik plat ini memainkan peranan yang sangat penting dalam pembentukan permukaan bumi.
Manakala tektonisme pula terbahagi kepada 2 jenis pergerakan epigenetik dan pergerakan orogenik berdasarkan jumlah dan masa kejadian.
Pergerakan epigenetik
Daya tektonik epigenetik ialah pergerakan yang berlaku dalam lapisan kerak bumi, yang pergerakannya berlaku perlahan-lahan dan dalam jangka masa yang panjang. Pergerakan epigenetik berlaku di kawasan yang luas. Pergerakan epigenetik dibahagikan kepada dua bahagian lain:
Penenggelaman tanah yang menyebabkan paras laut meningkat. Pergerakan epigenetik positif ini berlaku di beberapa pulau di timur Indonesia, seperti Kepulauan Maluku.
Pergerakan epigenetik negatif ialah pergerakan yang menyebabkan tanah naik sehingga paras air lebih rendah. Pergerakan epigenetik negatif ini berlaku di Pulau Bouton dan Pulau Timor.
pergerakan orogenik
Pergerakan orogenik juga dipanggil proses membentuk gunung, pergerakan ini berlaku dengan cepat dan dalam masa yang singkat. Pergerakan orogenik yang berlaku mewujudkan tegasan mendatar dan menegak yang membentuk lipatan dan sesar.
Terdapat 5 bentuk Cina iaitu:
Lipatan menegak dicipta oleh tekanan atau daya yang sama dan mereka menolak sama rata dari kedua-dua belah.
Lipatan pepenjuru disebabkan oleh tekanan atau tekanan yang lebih kuat pada satu sisi, kemudian sisi yang lain lebih curam.
Overfault terbentuk kerana tekanan yang lebih kuat pada satu sisi dan lipatan pada sisi tersebut dalam arah lipatan.
Lipatan bersandar terbentuk kerana lipatan menolak ke sisi lain, menyebabkan paksi lipatan menjadi hampir rata.
Keyakinan berlebihan berlaku apabila daya mengenakan tekanan pada satu sisi dan menyebabkan lipatan retak.
Terdapat 2 jenis kerosakan iaitu:
Sesar jenis slenk menolak bahagian yang mudah terdedah ke atas dan yang lain ke bawah, sesar ini biasanya menyebabkan keruntuhan lapisan tanah.
Sesar horst menolak pusat terdedah ke atas, menyebabkan kerak bumi naik ke permukaan.
gunung berapi
Gunung berapi berkait rapat dengan pergerakan magma di litosfera dan mengalami aktiviti untuk menembusi permukaan bumi.
Secara ringkasnya, boleh dikatakan gunung berapi ialah proses keluarnya magma dari perut bumi, proses keluarnya magma ini adalah melalui dua cara, dipanggil penembusan magma dan pengusiran magma.
Pencerobohan magma
Pencerobohan magma ialah proses yang menolak magma ke dalam lapisan litosfera, tetapi magma tidak sampai ke permukaan bumi. Terdapat 5 pencerobohan magma, termasuk:
- Batholith atau ruang magma.
- Pencerobohan rata, iaitu magma yang masuk di antara dua lapisan batuan secara mendatar dan selari dengan lapisan batuan.
- Laccolite, iaitu magma yang menembusi antara lapisan atas bumi
- Gangga atau kurok ialah batuan yang terbentuk akibat pencerobohan magma yang beralun di tepi lipatan (kurok) dan kemudian membeku.
- Diatherm ialah lubang atau tiub yang terletak di antara ruang magma dan kawah gunung berapi yang berbentuk silinder dan memanjang.
Penyemperitan magma
Ekstrusi magma adalah proses melepaskan magma untuk menembusi permukaan bumi, penyemperitan magma ini mengeluarkan pelbagai jenis bahan dari bumi, antaranya:
- Lava, iaitu magma yang telah menembusi permukaan bumi dan mengalir ke permukaan bumi
- Lahar ialah campuran lava dengan bahan lain seperti pasir, kerikil dan debu dan membentuk lumpur
- Juga dipanggil pyroclastics, ia adalah bahan pepejal termasuk pasir, lapili dan abu gunung berapi.
- Hembusan nafas adalah bahan gas asli, yang boleh berupa gas sulfur atau sulphatar dan asid karbonik atau gas Moffat.
Gempa bumi
Gempa bumi, juga dikenali sebagai gempa bumi, adalah getaran di permukaan bumi yang disebabkan oleh pergerakan plat bumi.
Gempa bumi berlaku akibat pembebasan tenaga dari dalam bumi dan menghasilkan gelombang seismik.
Terdapat 3 jenis gempa bumi, iaitu:
Runtuhan gempa bumi
Keruntuhan gempa bumi juga dipanggil Gempa bumi musim luruh Ia berlaku akibat runtuhnya gua atau batu besar di sisi gunung. Gempa jenis ini tidak terasa sangat dan tidak besar.
Gempa gunung berapi
Gempa gunung berapi atau Gempa gunung berapi Gempa bumi ialah gempa bumi yang berlaku akibat aktiviti gunung berapi. Gempa bumi gunung berapi biasanya berlaku sebelum gunung meletus, tetapi ia juga boleh berlaku pada masa yang sama dengan letusan.
Getaran gempa bumi gunung berapi mempunyai kuasa getaran yang lebih besar daripada gempa bumi runtuh, dan juga getaran mencapai radius yang luas.
Gempa bumi tektonik
Gempa bumi tektonik atau gempa bumi tektonik Gempa bumi ialah gempa bumi yang berlaku akibat proses tektonik di litosfera. Aktiviti tektonik di litosfera ialah proses memindahkan lapisan batuan lama dan mencipta kehelan.
Gempa bumi tektonik adalah gempa bumi yang mempunyai kuasa paling besar berbanding dengan jenis gempa bumi lain, dan juga getarannya tersebar di kawasan yang sangat luas.
