Tektonik plat berkait rapat dengan lapisan di Bumi. Pergerakan plat tektonik juga merupakan salah satu proses pembinaan gunung berapi, rekahan lembah, gunung dan gempa bumi yang berkait antara satu sama lain dalam sempadan tektoniknya. Pergerakan plat tektonik didorong oleh arus perolakan yang disebabkan oleh haba dari dalam mantel Bumi.
Plat tektonik ialah kepingan batu besar yang bergerak secara berterusan dan relatif antara satu sama lain dan membentuk litosfera Bumi, yang terdiri daripada kerak lautan dan kerak benua. Teori plat tektonik berkaitan dengan teori hanyutan benua, di mana kira-kira 250 juta tahun dahulu plat tektonik bergabung menjadi satu benua besar yang dipanggil Pangaea.
Mengikut teori pergerakan plat benua, sebuah benua besar telah dibahagikan kepada dua benua besar, yang kemudiannya membentuk daratan dan lautan dalam bentuk hari ini.
Proses pembentukan dua plat tektonik, iaitu plat benua dan plat lautan, bermula dengan daya perolakan mantel pada plat benua.
Daya perolakan mantel ini ditukar kepada daya yang disebabkan oleh tekanan haba dari dalam bumi, yang menyebabkan keretakan. Lama kelamaan, keretakan antara plat benua semakin melebar dan membentuk plat lautan yang berbeza.
Plat tektonik terbesar di dunia
1. Plat Pasifik
Saiz plat Pasifik dianggarkan 10,330,000,000 kilometer persegi, ditemui di bawah Lautan Pasifik, dan merupakan plat tektonik terbesar di dunia.
Kebanyakan plat Pasifik terdiri daripada kerak lautan yang berbeza kecuali kawasan sekitar New Zealand dan sebahagian California.
Plat Pasifik juga membantu membentuk pulau-pulau di Hawaii. Kepulauan Hawaii pada asalnya hanyalah sebuah gunung berapi yang naik di atas permukaan air selama berjuta-juta tahun dan kemudiannya membentuk jisim daratan.
2. Plat Amerika Utara
Plat Amerika Utara adalah plat tektonik kedua terbesar di dunia dengan keluasan 7,590,000 kilometer persegi. Plat ini terdiri daripada kerak benua dan kerak lautan yang meliputi sebahagian besar Amerika Utara dan Iceland.
Plat Amerika Utara adalah sebahagian daripada Formasi Permatang Atlantik Tengah, yang merupakan rantaian gunung di bawah Lautan Atlantik. Beberapa titik panas di bawah plat ini menyebabkan aktiviti seismik aktif, contohnya ialah ciri Yellowstone Geyser.
3. halaman Eurasia
Plat Eurasia mempunyai keluasan kira-kira 67,800,000 kilometer persegi dan merupakan plat tektonik ketiga terbesar di dunia. Kebanyakan Eropah dan Asia terletak di dalam plat Eurasia.
Beberapa formasi geologi juga terdapat pada plat Eurasia, yang paling menonjol ialah banjaran gunung Himalaya.
Himalaya terbentuk akibat perlanggaran antara plat Eurasia dan plat India. Plat Eurasia ialah plat aktif secara geologi dengan banyak gunung berapi dan gempa bumi ditemui di rantau ini.
4. Pinggan Afrika
Plat Afrika adalah plat tektonik keempat terbesar dengan keluasan 61.3 juta kilometer persegi. Kebanyakan benua Afrika terletak di dalam plat ini, tetapi ia juga termasuk sebahagian besar Lautan Hindi, Lautan Atlantik, pulau Sicily, dan Itali. Plat ini membahagikan perlahan-lahan “Lembah Rift Afrika Timur” yang terbentang dari Laut Merah ke Kenya.
5. Plat Antartika
Plat Antartika meliputi seluruh benua Antartika dan laut bersebelahannya, yang mempunyai keluasan 60,900,000 kilometer persegi. Plat Antartika ialah plat kelima terbesar di Bumi dan juga plat paling selatan di dunia.
6. plat India dan Australia
Plat Indo-Australia terbentuk daripada gabungan plat Australia dan India berjuta-juta tahun dahulu dengan keluasan kira-kira 5,890,000 kilometer persegi. Himalaya terbentuk akibat perlanggaran plat Eurasia dan plat Indo-Australia. Sesetengah saintis juga percaya bahawa Plat India dan Plat Australia sebenarnya adalah plat yang berasingan dan telah wujud selama berjuta-juta tahun.
7. Plat Amerika Selatan
Plat Amerika Selatan ialah plat tektonik yang besar dengan keluasan kira-kira 4,360,000 kilometer persegi di sekitar Amerika Selatan dan Lautan Atlantik. Pergerakan plat antara plat Amerika Selatan ke barat dan plat Nazca telah menyebabkan pembentukan gunung berapi dan kebangkitan gunung Andes.
8. Pinggan Somalia
Plat Somalia ialah plat tektonik kecil yang terletak di bawah Afrika berhampiran negara Somalia dan keluasannya hanya kira-kira 16,700,000 kilometer persegi.
Kini plat Somalia bergerak menjauhi benua Afrika pada kelajuan yang sangat rendah kira-kira 20 mm setahun. Oleh itu, ada kemungkinan wilayah Somalia terpisah dari Afrika selepas berjuta-juta tahun bergerak dan membentuk benua dan lautan baru.
9. Pinggan Nazca
Plat Nazca memanjang ke selatan Plat Cocos yang jauh lebih kecil di pantai barat Amerika Selatan dengan keluasan 1,560,000 kilometer persegi.
Plat ini merupakan salah satu faktor pembentukan beberapa pulau dan landskap gunung berapi di benua Amerika terutamanya pergunungan di pantai barat Amerika Selatan.
10. Plat Laut Filipina
Plat Laut Filipina meliputi kawasan seluas kira-kira 5,500,000 kilometer persegi lautan bersebelahan dengan Kepulauan Filipina berhampiran Laut Filipina. Pinggan ini juga boleh menyentuh Taiwan dan Jepun di utara.
