Dalam kehidupan sosial, persekitaran sosial yang pelbagai dengan banyak perbezaan antara individu dan kumpulan adalah perkara yang sangat semula jadi. Kepelbagaian dalam kumpulan sosial ini merupakan fenomena sosial mendatar dan menegak.
Perbezaan ahli masyarakat dalam struktur sosiologi ini dipanggil stratifikasi sosial, yang boleh mengelompokkan setiap orang dan kumpulan dalam masyarakat yang berbeza. Stratifikasi sosial ialah pengelasan masyarakat ke dalam satu kelas yang boleh disusun secara berperingkat. Stratifikasi sosial juga dikenali sebagai lapisan antara anggota masyarakat.
Sedangkan menurut Kamus Besar Bahasa Indonesia (KBBI) menjelaskan klasifikasi sosial adalah pembagian penduduk atau masyarakat ke dalam kelas-kelas sosial secara berperingkat berdasarkan kekuasaan, keistimewaan dan prestise.
Klasifikasi kelas ini disebabkan oleh ketidakseimbangan dalam pengagihan hak, kewajipan dan tanggungjawab nilai sosial dalam masyarakat. Berdasarkan sifatnya, stratifikasi sosial terbahagi kepada stratifikasi sosial terbuka, tertutup dan campuran.
Contoh stratifikasi sosial di Indonesia
1. Sistem kasta
Salah satu contoh klasifikasi sosial tertutup ialah sistem kasta di Jawa dan sistem kasta dalam agama Hindu. Sistem kasta di Jawa membahagikan masyarakatnya kepada dua golongan iaitu golongan darah biru dan golongan rakyat biasa.
Ini menyebabkan seseorang daripada keturunan yang sama seperti petani tidak dapat menyertai keluarga bangsawan yang bangsawan atau berdarah biru.
Dalam masyarakat beragama Hindu, sistem kasta ialah Brahmin (pendeta) tertinggi dan Sudra (orang biasa) yang paling rendah. Sistem kasta ini telah wujud sejak lahirnya kehidupan sosial seseorang.
Kewujudan sistem kasta menyebabkan golongan terbawah tidak dapat ke golongan atasan, namun terdapat pengecualian sekiranya seseorang dari golongan atasan kepada golongan bawahan.
2. Tahap kekayaan dan material
Salah satu contoh stratifikasi sosial berdasarkan kekayaan dan tahap material ialah pemilikan tanah dalam pertanian bagi majoriti rakyat Indonesia. Bentuk stratifikasi sosial termasuk pemilik tanah, petani penyewa dan penyewa, serta pekerja ladang.
Kebanyakan pemilik mengupah buruh daripada pemilik kecil yang tidak memiliki tanah. Kadang-kadang mereka dibayar bayaran yang tidak berkadar dengan tenaga. Perbezaan ekonomi antara kedua-duanya juga amat ketara walaupun ia berlaku dalam masyarakat luar bandar.
3. Latar belakang pendidikan seseorang
Contoh stratifikasi sosial dalam pendidikan ialah seseorang yang mempunyai tahap ekonomi keluarga yang baik dan boleh menghantar anak-anaknya ke tahap pendidikan yang paling tinggi berbanding keluarga yang mempunyai tahap ekonomi yang rendah. Mereka tidak boleh menghantar anak mereka ke universiti.
Faktor ekonomi adalah salah satu sebab berlakunya. Perbezaan ini menjadi penghalang kepada individu untuk belajar dan berkembang bagi mengukuhkan kemahirannya bagi meningkatkan taraf kehidupan sosialnya dalam masyarakat.
Sehingga kebanyakan keluarga yang mempunyai ekonomi yang teruk mengulanginya lagi pada generasi terdahulu. Melainkan dia mahu berubah dan mengubah nasibnya.
4. Kemudahan akses kepada kemudahan dan kemudahan kesihatan
Contoh stratifikasi sosial dalam sektor kesihatan ialah apabila seseorang yang mempunyai tahap ekonomi yang baik boleh mendapatkan rawatan di hospital yang mempunyai kualiti dan teknologi yang lebih maju daripada seseorang yang mempunyai tahap ekonomi yang lebih rendah. Orang ini akan mendapat perkhidmatan yang terbaik kerana mereka mempunyai wang untuk membayarnya.
Sementara itu, golongan miskin akan menerima perkhidmatan yang tidak mencukupi kerana ketidakmampuan mereka untuk membayar yuran yang diperlukan. Malah, kebanyakan mereka ini lebih menderita daripada faktor ekonomi yang mereka alami.
5. Stratifikasi sosial mempengaruhi kerja seseorang
Contoh klasifikasi sosial berasaskan kerja seperti seseorang yang mempunyai modal yang cukup memudahkan untuk memajukan lagi perniagaan mereka untuk memperoleh lebih banyak keuntungan.
Sudah tentu, ia akan menjadi sangat sukar bagi seseorang yang tidak mempunyai banyak modal. Untuk bersaing dalam memulakan perniagaan, mereka pasti akan berada dalam kerugian berbanding usahawan yang telah merintis perniagaan mereka secara besar-besaran.
Pencari kerja juga sukar untuk bersaing mendapatkan pekerjaan dengan kemahiran dan pengetahuan yang tidak mencukupi di tengah-tengah kekurangan peluang pekerjaan yang terbuka.
7. Perbezaan dalam gaya hidup
Kebanyakan orang yang tergolong dalam golongan atasan atau mempunyai status sosial yang tinggi sudah tentu mempunyai gaya hidup dan gaya berpakaian yang berbeza berbanding orang yang tidak mempunyai kewangan.
Mereka menyerlahkan bentuk perhiasan atau Jenama fesyenSedangkan orang yang turun dari lantai memakai pakaian semata-mata untuk melindungi tubuh daripada panas dan sejuk udara, itu sahaja yang patut disyukuri.
8. Susunan sosial dalam kedudukan terhormat
Contoh klasifikasi campuran ialah apabila seseorang yang berstatus Roden mempunyai kedudukan terhormat di Jawa, apabila dia berpindah ke tempat seperti Jakarta dan bekerja sebagai buruh. Oleh itu, status orang itu di tempat itu adalah strata sosial yang lebih rendah, jadi dia perlu menyesuaikan diri dengan tempat tinggalnya sekarang.
9. Perbezaan struktur keluarga
Sudah tentu dalam struktur keluarga, suami meletakkan dirinya lebih tinggi dalam struktur sosial berbanding ahli keluarga lain seperti isteri dan anak-anak. Dia menjadi ketua keluarga yang disertainya dan mempunyai lebih banyak tanggungjawab daripada ahli keluarga yang lain.
10. Perbezaan peluang dalam jantina
Dalam keluarga yang masih mengekalkan adat resam dan tradisi, biasanya terdapat ketetapan bahawa anak lelaki mempunyai lebih banyak peluang berbanding anak perempuan dari segi pendidikan dan warisan.
Bukan sahaja dalam persekitaran keluarga, tetapi terdapat banyak perbezaan dalam mendapatkan peluang yang sama bagi lelaki dan wanita dalam pelbagai bidang. Walaupun kedua-duanya boleh melakukan perkara yang tidak boleh dilakukan oleh mereka berdua.
